مبانی نظری و پیشینه تحقیق رهبری خدمتگزار

مبانی نظری و پیشینه تحقیق رهبری خدمتگزار

رهبری خدمتگزار

ضرورت تاكيد بر اعتماد عمومي و اعتماد درون سازماني كه روز به روز در حال كاهش است و همچنين الزام توزيع قدرت و توانمندسازي در كشورهايي كه فراگرد دموكراتيزه شدن را طي مي­كنند، وجود رهبري خدمتگزار را ضروري ساخته است بدین منظور در این پژوهش از رهبری خدمتگزار به عنوان تعدیلگر استفاده شده است. گرین لیف رهبری خدمتگزار را چنین تعریف می­‌کند: رهبری خدمتگزار روی خدمت­‌رسانی به دیگران تأکید می‌‌کند و منافع شخصی را فدای منافع دیگران می‌کند تا افراد از درایت و اختیار و سلامت بیشتری برخوردار شوند و خودشان تبدیل به رهبرانی خدمتگزار گردند. رهبری خدمتگزار شامل چهار بُعد خدمت­رسانی، تواضع و فروتنی، قابلیت اعتماد و مهرورزی است(قلی­پور و همکاران،۱۳۸۸،۱۱۰).

 

۲-۳-۱ تعریف رهبری:

به توانایی تاثیر گذاری ، انگیزه دادن به افراد و مشارکت در اثر بخشی و موفقیت سازمان رهبری می گویند. رهبری علم و هنر است . هنر رهبری مربوط به مهارت درک شرایط و موقعیت های رهبری و تاثیر گذاری بر دیگران برای بدست آوردن اهداف گروهی است در تعریف دیگر به فرایندی که با نفوذ در افراد ، آنان را به طور داوطلبانه و خود خواسته در راستای وصول به اهداف گروهی به تلاش وا میدارد گفته می شود.

رهبری ، فرایند تغییر هدف داری است که از طریق آن رهبر و پیروان از طریق مقصود مشترک به هم می پیوندند و حرکت به سوی چشم انداز را آغاز می کنند.(نصر اصفهانی و نوری،۱۳۹۰)

گروهی رهبری را اثر گذاری بر افراد در انجام وظایفشان با میل و علاقه توصیف کرده اند . و گروهی رهبری را نفوذ بر زیردستان بیان نموده امند . در تعریفی دیگر با تاکید بر روابط بین افراد ، رهبری نفوذ بر مرئوسان از طریق برقراری ارتباط با آنان در تحقق اهداف سازمان بیان شده است به عبارت ساده رهبری فرایند است که ضمن آن مدیریت می کوشد تا با ایجاد انگیزه و ارتباطی مؤثر انجام سایر وظایف خود رادر تحقق اهداف سازمانی تسهیل و کارکنان را از روی میل و علاقه به انجام وظایفشان ترغیب کند.(الوانی ،۱۳۸۸)

 

۲-۳-۲   تعریف رهبری خدمتگزار:

درک و عمل به گونه ای که منافع دیگـران را به تمـایل و عـلاقه شخصی خویش مرجح می داند.
( Laub , 2017,2)

گرین لیف^[۱] رهبری خدمتگزار را چنین تعریف می­‌کند: رهبری خدمتگزار روی خدمت­‌رسانی به دیگران تأکید می‌‌کند و منافع شخصی را فدای منافع دیگران می‌کند تا افراد از درایت و اختیار و سلامت بیشتری برخوردار شوند و خودشان تبدیل به رهبرانی خدمتگزار گردند.

و همچنین در جایی دیگر در مورد  رهبری خدمتگزار چنین بیان می کنند در مرحله اول با احساس طبیعی فرد برای خدمت شروع می شود پس انتخاب آگاهانه او را به اشتیاق به رهبری می کشاند ، تفاوت در مراتبی است که توسط خادم تجلی پیدا می کند و خادم در مرحله اول سعی می کند مطمئن شود نیازهای بسیارضروری کارمندان برآورده شده است . بهترین آزمایشرهبر خدمتگزار آن است که بررسی شود آیا مخدومان به صورت انسان رشد می کنند ، آیا آن ها به برکت خدمت شدن ،سالمتر، عاقلتر ، آزاد تر ، مستقل تر و متحمل تر برای مبدل شدن به خادمان می شود.

دراکر معتقد است که سازمان های آینده سازمان هایی هستند که به تساوی ، برابری و عدالت و انصاف اهمیت می دهند . سازمان هایی که در آن ها اصطلاحات رئیس و مرئوس کاربرد چندانی نداشته ، به کارکنان نیز ارزش همانند مدیران می دهند.(نادی و همکاران،۱۳۹۰،۳)

بنابراین در هبری خدمتگزار ، رهبر باید یک مجموعه از ذهنیاتی که مبتنی بر ارزش دادن به افراد و توجه به افراد است را داشته باشد . تمرکز رهبر در این سبک رهبری بر افراد و پیروان است. و رهبر باید علائق شخصی خود را زیر پا بگذارد در رهبری خدمتگزار محرک و انگیزه اولیه باید مطلوبیت برای خدمت کردن باشد.

رابرت گرین لیف برای نخستین بار مفهوم رهبری خدمتگزار را میان تئوری پردازان مدرن مدیریت بیان نمود .وی معنقد است رهبری خدمتگزار بر فلسفه خدمت رسانی استوار است. در حالی که تئوری سنتی رهبری بر مدل سلسله مراتبی همراستا بودند.دیدگاه سنتی به قدرت در بالای سازمان اشاره دارند دستورات را از بالا به پایین دیکته می کنند و پیروان در سطوح پایین به عنوان فقط یک عضو سازمانی ، ملزم به پیروی این دستورات هستند . این در حالی است که سازمان ها و دستگاهها دولتی امروز چنین شرایطی را ندارند .کارکنان از مدیران انتظار دارند که به آنان رهنمود دهند ، آنان را حمایت و تقویت نمایند . در آنها ایجاد اعتماد و انگیزش کنند تا به اهداف خود به نحوی مثبت دست یابند که این مهم از طریق رهبری خدمتگزار امکان پذیر است.

رهبران سنتی به دلیل نگرش های مستبدانه خود هرگز قادر به توانمندسازی پیروان نخواهند بود و این در حالیاست که رویکرد های جدید رهبران عالی بخصوص رهبری خدمتگزار به این امر توجه زیادی دارد.Patterson,2017,99))

گرین لیف معتقد است که به کار گیری رهبری خدمتگزار می تواند کمک بزرگی برای مدیران سازمان ها باشد . در خوشبیانه ترین حالت انگیزش اصلی و عمده برای رهبری باید تمایل به خدمتگزاری و خدمت رسانی به پیروان خود باشد و نه خودخواهی و نفع شخصی . رهبری خدمتگزار زمانی اتفاق می افتد که رهبران در روابط خود با پیروان ، موقعیت خدمتگزاری را بپذیرند . تا زمانی که قدرت بر تفکر رهبری حاکم باشد ما نمی توانیم به سمت استانداردهای بالای رهبری حرکت کنیم .باید خدمتگزاری را محور قرار بدهیم هرچند که مدت همیشه با رهبری همراه بوده است . ولی تنها استفاده شروع آن خدمتگزاری است.(حضرتی، ۱۳۸۷)

۲-۳-۳ تعریف مفهومی:

رهبران خدمتگزار رهبرانی هستند که منافع زیر دستان را در الویت و منافع سازمان را درالویت بعدی قرار
می دهند.

فلسفه راهبردی رهبری خدمتگزار نیز بر این اساس است که رویکرد های سنتی به سازمان باعث ایجاد موانعی در پرورش کارکنان مولد در سازمان ها می گردند و رهبران سنتی نیز به دلیل نگرش مستبدانه ی  خود هرگز نخواهند توانست کارکنانی توامند داشته باشند و این در حالی است که رویکرد های جدید تأکید زیادی بر توانمند سازی منابع انسانی شده و توانمند سازی عامل محوری در رهبری عالی به خصوص رهبری خدمتگزار به شمار می رود.(Petterson.2017.100)

رهبران خدمتگزار بدین دلیل مورد اعتمادند که همدل و همنوا با پیروانی هستند که وی را قبول دارند ، سطح بالایی از اعتماد و احترام در موقیعت ها و شرایط وجود دارد که گروه اجتماعی از طریق خدمت به یکدیگر و همچنین مسئولیت « همه برای یکی و یکی برای همه» به وجود آمده است.

 

رهبران خدمتگزار اعتماد را از طریق زیر ایجاد می کنند:

• احترام به تعهد و ثبات قدم
• تقویت ریسک پذیری
• توسعه مهارت ها و آماده سازی و اتخاذ سبک مناسب مدیریت
• از طریق قابلیت اعتمادی که بر شایستگی بنا نهاده شده است.(Joseph Winston, 2017)

۲-۳-۴مؤلفه های رهبری خدمتگزار  :

رهبری خدمتگزار را متفاوت از سایر اشکال رهبری بدانیم لذا می باید ویژگی ها و رفتار های متمایزی را برای آن بیابیم سازهای رهبری خدمتگزار طبق نظر پترسون عبارت از:

 

۲-۳-۴-۱ خدمت رسانی:

رهبران ، خدمت رسانی به دیگران را در رفتارها و نگرش ها و ارزش های خود نشان می دهند .رهبر خوب کسی است که به دیگران خدمت می کند تا این که دیگران به او خدمت کنند. کارکنان در برابر کسانی که به آن ها خدمت می کنند احساس مسئولیت می کنند . خدمت رسانی در مباحث رهبری کمتر مورد توجه قرار گرفته و کمتر به آن پرداخته شده است و آن بدین دلیل است که همواره این بدگمانی وجود داشته که هر فردی صرفاً بر اساسمنافع شخصی خود عمل می کند و دیگر جایی برای توجه به منافع دیگران وجود نخواهد داشت.

 

۲-۳-۴-۲ تواضع و فروتنی:

فروتنی بدین معناست که فرد تنها به خودش توجه نداشته ، بلکه به دیگران نیز توجه دارد و توانایی ها و استعدادهای سایرین را مورد توجه قرار می دهد. رهبران خدمتگزار این ویژگی ها را به کمک درجه به سایرین و الویت دادن نیازهای پیروان خود عملی می سازند.

۲-۳-۴-۳ قابلیت اعتماد:

اعتماد به واسطه تعامل مستقیم رهبر ، پیروان به وجود می آید. ایجاد و حفظ اعتماد در سازمان لازم و ضروری می باشد . اعتماد ریشه ی رهبری محسوب می گرددو یکی از مهمترین عوامل نفوذ در رابطه پیرو ، رهبر و اثربخشی رهبری و بهره وری است. (Dennis. 2017)

همچنین اعتماد در ارتباط بین فردی مهم ترین عامل است. رهبران بایستی توجه زیادی به افراد نشان دهند و صداقت را بکار گیرند تا بتوانند اعتماد ایجاد کنند . صداقت و رواستی باری ایجاد اعتماد بین فردی و سازمانی بسیار مهم هستند. در غیاب اعتماد ترس سازمان ها را فرا می گیرد و متنع بهره وری
می شود.(حضرتیو محمدی، ۱۳۸۹)

 

۲-۳-۴-۴ مهرورزی:

اساس رابطه ی پیرو و رهبر خدمت گذار بر اساس عشق و محبت بنا نهاده شده است . این عشق ، عشق به مفهوم اخلاقی ، اجتماعی و معنوی است این عشق سبب می گردد که رهبران هر فرد را تنها به عنوان ابزار و برای دستیابی به اهداف در نظر نگیرند بلکه هر فرد به عنوان یک انسان کامل ، انسانی با نیاز ها و خواسته ها و تمایلات گوناگون دیده شود. (Dennis. 2017)

 

۲-۳-۵ ویژگی رهبران خدمتگزار عبارت است از:

• وجود فلسفه حمایتی دو سویه
• روابط ورای ساختار رسمی و بطور دوستانه وبه طور آرمانی
• موقعیت قدرت رهبری بیشتر به صورت فرهمندی است
• وجود اصول اخلاقی فی مابین رهبر و کارکنان

۲-۳-۶ ویژگی های عملیاتی:

• ایجاد چشم انداز:یکی از ویژگی های اصلی رهبر خدمتگزار ایجاد یک چشم انداز الهام بخش و استراتژیک برای سازمان است.
• درست کاری و کمال جویی:درست کاری ، بیشتر با صادق بودن و راستگویی ارتباط دارد و کمال جویی تبعیت از کدهای عمومی اخلاقی را منعکس می کند.
• اعتماد:اعتماد به واسطه تعامل مستقیم رهبر با پیروان به وجود می آید. در غیاب اعتماد ، ترس سازمان را فرا می گیرد و مانع بهره وری می شود . رهبران به منظور ایجاد اعتماد باید کمال جو و درست کار باشند.
• خدمت رسانی: در درجه نخست و مقدم تر از هر کاری ، یک رهبر خوب به دیگران خدمت
  می کند. . انگیزه اساسی و بنیادین برای رهبری باید علاقمندی به خدمت رسانی باشد .
• الگو سازی : رهبران از طریق انجام برخی از اقدامات و نمونه ها ، مدل رفتاری خود را در معرض دید پیروان قرار می دهند.
• پیش گاهی :رهبران ، لازم است در ریسک پذیری، ایجاد روش ها و مسیر های جدید، به کارگیری رویکرد های جدید نسبت به مسائل قدیمی پیش گام باشند.
• قدردانی از دیگران: رهبران خدمتگزار به صورت آشکارو قابل مشاهده از پیروان خود قدردانی
  می کنند، آنها ارزش می دهند ، آنها را ترغیب می کنند و به آنها توجه دارند ، آنها از موفقیت دیگران لذت می برند.
• توانمند سازی : رهبران خدمتگزار توان رهبری خود را از طریق توانمند ساختن افراد برای هدایت ، چندین برابر می کنند ، توانمند سازی بر کار تیمی تاکید می کند.

۲-۳-۷ اهمیت رهبری خدمتگزار:

رهبران خدمتگزار در سازمان هایی می توانند عملکرد مطلوب را داشته باشند و به خوبی عمل کنند که در آن سازمان ها ، فرهنگ به نوعی عامل این نوع سبک رهبری باشد. بعضی از قوانین رویه ها و سیاست ها ممکن است باعث گردند که اقدامات رهبر خدمتگزار با شکست مواجه شود.

محققین و تئوریسین های بسیاری سعی کرده اند که با دلایل و شواهد محکم ، سازمان ها را تشویق به بکارگیری سبک های رهبری و مدیریتی انسان محور کنند . اگرچه این به طور مستقیم به رهبری خدمتگزار اشاره کرده اند ولی در بسیاری از موارد رفتار ها و ویژگی ها ی رهبر خدمتگزار را مورد خطاب قرار
داده اند.سبک رهبری خدمتگزار می تواند چهارچوب محکمی باشد که در بر گیرنده بسیاری از فوائد باشد

……………………………

………………………………

……………………………..